وقتی بحث آزادسازی واردات خودرو می‌شود، عموم مردم با قوت طرفدار آزادسازی هستند و برخی مدیران دولتی و خودروسازان مخالف آن. استدلال مردم این است که واردات خودرو بدون عوارض گمرکی نجومی، باعث می‌شود بتوانیم خودروهای باکیفیت روز دنیا را با قیمت‌های معقول و جهانی بخریم و استفاده کنیم. از طرف دیگر، خودروسازان و مدیران دولتی معتقدند آزادسازی واردات خودرو باعث تعطیلی شرکت‌های بزرگ خودروسازی کشور و صنایع مربوط به آن می‌شود و فرصت‌های شغلی فراوانی را از بین می‌برد. 

در این بین فعالان عرصه آهن و تولیدکنندگان ورق خودرو با این پرسش روبه‌رو هستند که نهایتاً تأثیر واردات خودرو بر بازار آهن و ورق آهن چطور خواهد بود؟ آیا با ورود شرکت‌های بزرگ و برندهای خودرویی روز دنیا به ایران، کارخانه‌های تولید ورق آهن هم به ورطه تعطیلی کشیده می‌شوند؟

پاسخ به این پرسش ما را واداشت در این یادداشت در آهن پرایس، این موضوع را از ابعاد مختلف بررسی کنیم و احتمالات مختلف را زیر ذره‌بین ببریم. 

آزادسازی واردات خودرو در چه شرایطی رخ می‌دهد؟

قبل از اینکه بخواهیم توضیح دهیم تأثیر واردات خودرو بر بازار آهن آلات و وروق‌های خودرویی مثل ورق‌ گالوانیزه چیست باید ابتدا به این نکته بپردازیم که اصلاً در چه شرایطی ممکن است آزادسازی واردات خودرو رخ دهد. طبیعی است مدیرانی که سال‌های دراز بر تخت مدیریت تکیه زده‌اند و همواره مخالف این طرح بوده‌اند، یک‌شبه تغییر عقیده نمی‌دهند و تصمیم خود را تغییر نخواهند داد، پس چه شرایطی ممکن است پیش بیاید که آزادسازی واردات خودرو انجام شود؟

بدون اینکه بخواهم توضیحات را دامنه‌دار و طولانی کنیم باید بگوییم تنها زمانی ممکن است مدیران به این مسئله تن دهند که بدانند شرایط بازار به‌گونه‌ای پیش می‌رود که خودروسازان داخلی متضرر نمی‌شوند یا تصمیمات از بخش‌های بالادستی و با ارزیابی کلی شرایط به مدیران میانی تحمیل شود. 

این شرایط نیز هیچگاه حاصل نخواهد شد مگر اینکه تغییر جدی در سیاست‌های اقتصاد ایران در رابطه با جهان رخ دهد. به‌زبان ساده، اگر ایران عزم خود را برای خروج از انزوای اقتصادی و تحریم جزم کند و شرایط بین‌المللی نیز با این تصمیم همراه باشد و سنگ‌اندازی‌های خارجی، مانع از ادامه مسیر نشوند، سلسله اتفاقات بزرگی رخ خواهد داد که یکی از آن‌ها آزادسازی واردات خودروهای خارجی خواهد بود. در غیر این صورت، بعید است به هیچ دلیل دیگری، مدیران و صاحبان صنایع نیمه‌دولتی مثل خودروسازان و صنایع سنگین دولتی وابسته به آن مثل فولاد اصفهان، تصمیم به چنین کاری بگیرند. 

پس به‌طور خلاصه، تنها در یک حالت امکان دارد آرزوی دیرینه ایرانی‌ها برای استفاده از بهترین ماشین‌های روز دنیا و نشستن در کابین بنز، بی‌. ام. و، تویوتا و مزدا با قیمت‌های قابل قبول و نه نجومی به واقعیت بپیوندند و آن زمانی است که تغییر رویه کلی در سیاست‌های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران را شاهد باشیم. 

اگر چنین چیزی رخ دهد، در آن صورت به‌جرئت می‌توان گفت آزاد کردن واردات خودروهای خارجی هیچ مشکلی برای صنایعی مثل فولاد ایجاد نخواهد کرد بلکه برعکس یک فرصت تکرار نشدنی برای این صنعت پیش خواهد آمد. 

چرا آزادسازی واردات خودرو تهدید نیست؟

اگر با فرضی که بیان کردیم، دروازه‌های جهان به روی کشور ما باز شود و تجارت و رابطه اقتصادی با دنیا امکانپذیر شود، این وضعیت برای صنعت آهن آلات و سازندگان ورق‌های گالوانیزه و فولادی تهدید محسوب نمی‌شود. دلیل این مسئله این است چند چیز است:

توان عرضه محصول به بازار گسترده جهانی

اگر امکان تجارت با دنیا فراهم شود، ایران وارد بازار رقابت جهانی می‌شود و تولیدکنندگان فولاد و محصولات آهنی که اکنون خود را محصور در بازار داخلی می‌بینند، با یک بازار گسترده‌تر با ظرفیت چند برابری مواجه خواهند شد. 

تصور کنید کارخانه‌ای مثل کارخانه ورق گاوانیزه شهرکرد که اکنون به تولید ورق‌های گالوانیزه می‌پردازد و تأمین‌کننده بزرگی برای خودروسازان داخلی است، بتواند با شرکت‌های بزرگ دنیا کار کند، در این صورت هیچ نگرانی‌ای از بابت خرید محصول نخواهد داشت. از طرف دیگر، با افزایش تقاضا، می‌تواند محصولش را با قیمت جهانی عرضه کند و حتی از سرمایه‌گذاری خارجی برای توسعه خطوط تولید استفاده کند.

رشد کیفیت خودروسازی

مسئله دیگر این است که با آزادسازی واردات خودرو، بسیاری از خودروسازان در رقابت با کارخانه‌های بزرگ دنیا که محصولاتی با کیفیت تولید می‌کنند، یا بالاجبار حذف خواهند شد یا مجبور خواهند بود محصولاتشان را با قیمت‌های رقابتی‌تر عرضه کنند یا کیفیت کالایشان را ارتقا دهند.

اگر خودروسازان به سمت ارتقای کیفیت خودروها بروند (که چاره‌ای جز آن ندارند)، به ورق‌های آهنی با کیفیت و با استانداردهای جهانی نیاز دارند. اینجاست که صنایع فولاد نیز باید پابه‌پای این نیاز پیشرفت کند و اگر بخواهد نیاز خودروسازان را تأمین کند، باید خودش را به‌روز کند. اگر فرض ما درباره شرایط اقتصادی درست باشد، این کارخانه‌ها می‌توانند در شرایط شکوفایی اقتصادی خود را به کارخانه‌هایی با استاندارد روز دنیا تبدیل کنند و همزمان مشتریان بیشتری نیز داشته باشند. پس در این زمینه هم تهدیدی متوجه آن‌ها نخواهد بود.

باز شدن مسیر سرمایه‌گذاری خارجی

نکته‌ای که کمتر به آن توجه می‌شود این است که اگر شرایط به نحوی پیش برود که شرکت‌های خارجی بتوانند به‌راحتی در ایران کار کنند، سرمایه‌گذاری خارجی در ایران افزایش خواهد یافت. هنوز زمان زیادی از آن دوران نگذشته است که خودروسازان خارجی در ایران خط تولید راه انداخته بودند و مشتاق تولید خودرو در ایران بودند اما با ادامه تنش‌ها و پیش‌آمدن مسائل سیاسی  تحریم‌ها، این اشتیاق از بین رفت.

اگر چنین چیزی دوباره تکرار شود و شرکت‌های بزرگ در ایران سرمایه‌گذاری کنند، آنگاه می‌توانیم مطمئن شویم صنایع فولاد نه‌تنها با واردات خودرو، ورشکسته نمی‌شوند بلکه آنقدر مشتری جدید خواهند داشت که برای تأمین سفارشات آن‌ها نیاز به توسعه خط تولید و جذب نیروی کار بیشتر خواهند داشت.

بیم و امیدهای آینده واردات خودرو و بازار آهن 

با توضیحاتی که دادیم، اگر واردات خودرو آزاد شود و همزمان رابطه تجاری و اقتصادی آزاد با دنیا فراهم شود، بازار آهن آلات نیز سود بزرگی از این وضعیت خواهد برد اما اگر مسیر صادرات و واردات یا سرمایه‌گذاری خارجی هموار نشود، امید زیادی به توسعه صنایع نیست. اخبار و شرایط آینده را هیچگاه نمی‌توان به‌دقت پیش‌بینی کرد چون عوامل مؤثر بر وضعیت نهایی همگی قابل پیش‌بینی نیست و از اختیار ما خارج است.

به‌طور کلی اگر سیاستمداران آمریکایی به برجام بازگردند و دوباره بخواهند توافقاتی برای رفع تحریم‌ها در پیش گیرند شاید بتوان به تغییر وضعیت امید داشت و بدون چنین اتفاقی، بعید است تغییر خاصی در مسئله‌ای که گفتیم پیش آید.

اما آنچه می‌توان در این باره گفت این است که امید است بالأخره با بهبود وضعیت سیاست خارجی و رفع تحریم‌ها، بتوان هم مردم ایران را سوار بر خودروهای دلخواهشان دید و هم موفقیت بازار آهن و تولیدکنندگان ورق آهنی را مشاهده کرد.

منبع: آهن پرایس